W narządach płciowych kobiety zachodzą w określonych odstępach czasu swoiste zmiany objęte nazwą cyklu miesiączkowego. Najbardziej uchwytną zmianą jest miesiączka. U kobiety zdrowej przez cały czas aktywności płciowej aż do okresu przekwitania miesiączki występują mniej więcej co 28—30 dni. Prawidłowe krwawienie miesiączkowe trwa około 3—4 dni. W tym czasie kobieta traci od 20 do 180 ml krwi. Pierwsza miesiączka — jak mówiliśmy — pojawia się zazwyczaj w 13—14 roku życia, aczkolwiek nie należy do rzadkich przypadków wystąpienie pierwszego krwawienia w 9—10 lub 18 roku życia. Nie można wiązać tego ze schorzeniami gruczołów płciowych; zależy to niewątpliwie od przebiegu dojrzewania całego organizmu. Warunki bytowe i klimat mają wielki wpływ na te sprawy. Kobiety żyjące na południu miesiączkują wcześniej od tych, które zamieszkują północną część półkuli. Nieprzestrzeganie zasad higieny, niewłaściwe odżywianie oraz choroby zakaźne mogą bardzo wydatnie wpływać na czynność gruczołów płciowych, opóźniając lub przyśpieszając wystąpienie pierwszego krwawienia miesięcznego. Wystąpienie miesiączki jest dowodem, że jajniki produkują już ilości hormonów wystarczające na wywołanie złuszczenia błony śluzowej macicy. Czynność hormonalna jajnika pozostaje w bardzo dużym związku z krwawieniami miesięcznymi. W pierwszym okresie — od 1—14 dnia cyklu (bierzemy pod uwagę cykl 30-dniowy, w krótszym zjawisko to przypada odpowiednio wcześniej) czynny pęcherzyk Graafa przy współudziale hormonu gonadotropowego FSH powoduje nagromadzenie w ustroju estrogenów. Pod ich wpływem w narządzie rodnym dokonują się charakterystyczne zmiany. Śluzówka macicy rozrasta się, a w jajniku postępuje dojrzewanie pęcherzyka Graafa. Około 15 dnia cyklu dochodzi do owulacji, czyli do pęknięcia pęcherzyka. Wyzwolona komórka jajowa rozpoczyna wędrówkę przez jajowód do macicy. Jest to okres, jak wiemy, w którym kobieta zachodzi w ciążę. Począwszy od 15 dnia cyklu poziom estrogenów w organizmie obniża się, natomiast wzrasta zawartość progesteronu produkowanego przez rozwijające się ciałko żółte. Również i przysadka mózgowa produkuje w tym czasie duże ilości hormonu luteinizującego LH. Zachodzi tu wspomniana korelacja w wydzielaniu hormonów. Maksymalne nagromadzenie estrogenów działa hamująco na wydzielanie FSH przez przysadkę mózgową, a zarazem pobudzająco do wydzielania drugiego jej hormonu — LH. Duże nagromadzenie progesteronu powoduje zahamowanie wydzielania LH oraz pobudzenie przysadki do produkcji hormonu folikulostymuliny (FSH). Cykle powtarzają się regularnie przez cały czas aktywności płciowej. Pod wpływem progesteronu produkowanego przez ciałko żółte śluzówka macicy ulega dużemu wzrostowi. Stan ten trwa, dopóki nie dojdzie do całkowitego zniszczenia się błony śluzowej macicy połączonego z krwawieniem. Jak wykazały badania, istnieje współzależność pomiędzy poszczególnymi fazami okresu menstruacyjnego a wysokością porannej ciepłoty ciała. Pierwszym, który zwrócił na to uwagę, był Van de Velde, rzywa temperatury ciała w prawidłowym cykłu miesiączkowym ale dopiero w 1937 r. zaczęto używać tego testu w praktyce klinicznej. Okazało się, że w pierwszym okresie cyklu, w którym dochodzi do dużego nagromadzenia estrogenów, tj. do dnia 14—15, temperatura ciała waha się poniżej 37°. Jest to tzw. faza niskiej ciepłoty ciała. Począwszy od 14—15 dnia cyklu temperatura ulega podwyższeniu nawet do 37,2 °C. Stan ten towarzyszy drugiej fazie, w której działa hormon ciałka żółtego — progesteron. Zarówno temperatura mierzona pod pachą, jak i w odbytnicy wykazuje takie same wahania. Posługując się tą metodą można określić owulację — jajeczkowanie, gdyż towarzyszy temu nagły skok ciepłoty do powyżej 37 °C. Mierzenie porannej temperatury ciała ma duże znaczenie w diagnostyce niektórych schorzeń. Stosując ten test można określić, czy działanie hormonów w cyklu miesięcznym jest prawidłowe. Oprócz mierzenia porannej ciepłoty ciała istnieją jeszcze dokładniejsze metody oznaczające czynność jajnika. Przeprowadzając doświadczenia na śwince morskiej uczony amerykański Papanicolau zaobserwował, iż nabłonek pochwy zwierzęcia ulega cyklicznym zmianom. Spostrzeżenia Papanicolau zainteresowały również innych uczonych, którzy przeprowadzili obserwacje u ludzi. Zauważono, że komórki wyściełające pochwę zachowują się odmiennie w zależności od działania estrogenów czy progesteronu. W zależności od barwliwości, ułożenia i kształtu komórek pochwy można określić, jakie hormony (estrogeny czy progesteron) działają w danym okresie. Przed menstruacją wiele kobiet odczuwa pewne objawy zwiastunowe — bóle głowy, rozdrażnienie, senność, apatię. Określamy ten stan jako zespół napięcia miesiączkowego. Zwykle wystąpienie krwawienia likwiduje całkowicie objawy. Jeśli komórka jajowa połączy się z plemnikiem, tj. ulegnie zapłodnieniu, zarodek zagnieżdża się w macicy, gdzie przez 280 dni, czyli w okresie trwania ciąży, rozwija się i ukształtuje w zdolny do życia płód. W czasie ciąży miesiączka nie występuje. Błona śluzowa macicy się nie złuszcza. Dochodzi wówczas do wytworzenia się w macicy specjalnego narządu tarczowatego kształtu, zwanego łożyskiem, który odgrywa wielostronną rolę. Łożysko jest wytworem powstałym zarówno z tkanek matki, jak i płodu. Stąd wyodrębniamy w nim 2 części — matczyną i płodową. Nie tylko zapewnia ono łączność pomiędzy matką a płodem,, ale jest również czynnym gruczołem wydzielania wewnętrznego. Produkuje zarówno hormony jajnikowe (estrogeny i progesteron), jak i gonadotropiny przysadkowe. Począwszy od pierwszych dni do czwartego miesiąca ciąży hormony gonadotropowe są wydzielane przez łożysko w dużych ilościach, w mniejszych — progesteron i estrogeny. Po czwartym miesiącu ciąży sytuacja jest odwrotna, poziom progesteronu i estrogenów gwałtownie wzrasta, osiągając swoje maksimum tuż przed porodem. Działalność łożyska kończy się w momencie porodu. Po urodzeniu płodu łożysko również zostaje wydalone z macicy. Na ogół prawidłowa czynność gonad u kobiet utrzymuje się do 47—50 roku życia. Przekwitanie oznacza okres przejściowy, w którym dochodzi do trwałego zaniku czynności rozrodczych. W tym czasie jajniki nie pracują prawidłowo, nie są wrażliwe na działanie hormonów przysadki mózgowej. Okres przejściowy jest mostem pomiędzy młodością a wiekiem starczym. Podobnie u osób młodych, np. po usunię ciu operacyjnym jajników, mogą wystąpić pewne zmiany charakterystyczne dla okresu przekwitania. W razie słabej czynności jajników nawet u osób młodych dochodzi do zmian zanikowych w narządzie rodnym. W okresie takim kobieta nie ma zdolności rozrodczych.