Małe cząstki: W poprzednich częściach książki zapoznaliśmy się z budową i czynnością narządów i układów tworzących organizm człowieka. Dowiedzieliśmy się także, że wszystkie te narządy i układy zbudowane są z podstawowych cegiełek, jakimi są komórki. Dzięki specjalnej budowie narządy i układy spełniają czynności, które bądź to są niezbędne dla życia organizmu jako całości, bądź to umożliwiają czynność innych narządów. Przy wielu okazjach wspominano, że czynność poszczególnych narządów jest kontrolowana i regulowana przez układ nerwowy, który warunkuje ich zbieżne i najbardziej skuteczne działanie. W najprostszym ujęciu czynność układu nerwowego polega na reagowaniu na stale zachodzące zmiany w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym organizmu i następnie na dostosowywaniu czynności narządów lub całego organizmu do owych zmian. Ta część książki zostanie poświęcona bardziej szczegółowemu opisowi budowy i czynności układu nerwowego. Należy jednak mocno podkreślić, że układ nerwowy, a zwłaszcza jego czynność, w wielu punktach stanowi jak dotychczas niezbadaną zagadkę. Dlatego też wiele poruszanych tu spraw nie będzie w stanie zaspokoić ciekawości Czytelnika w zadowalającym stopniu. Ciało neuronu, jak wspomniano, zawiera w swej części centralnej jądro, które w preparatach histologicznych ma wygląd pęcherzyka. Prawdopodobnie nie bierze ono bezpośredniego udziału w podstawowej czynności neuronu — wytwarzaniu i przewodzeniu impulsów ner wowych. Natomiast wiele danych świadczy, że jądro neuronu kieruje wzrostem wypustek oraz ich regeneracją w przypadku uszkodzenia. W otaczającej jądro cytoplazmie występują struktury typowe dla wszystkich komórek zwierzęcych. Z budową i czynością tych struktur Czytelnik zapoznał się w pierwszej części książki. Oglądającego komórkę nerwową pod mikroskopem uderza w oczy obecność w cytoplazmie licznych ziarenek różnej wielkości, które nadają jej pstrokaty wygląd. Ziarenka te noszą nazwę substancji Nissla lub też tigroidu. Ta ostatnia nazwa wywodzi się właśnie ze pstrokatego, przypominającego skórę tygrysa wyglądu neuronu. W mikroskopie elektronowym substancja Nissla okazała się nagromadzeniem cienkich błonek oraz drobnych ziarenek złożonych głównie z kwasu rybonukleinowego. Obecność tego ostatniego, jak pamiętamy z pierwszej części książki, wiąże się z syntezą białka w komórce. Tę właśnie rolę przypisuje się tigroidowi, zwłaszcza że komórka nerwowa musi stale odbudowywać swoje składniki zużyte w czasie pracy. Neurony bowiem nie mają zdolności dzielenia się i, powstawszy w życiu płodowym, muszą służyć człowiekowi przez całe jego życie. Tigroid, obecny we wszystkich komórkach nerwowych, w pewnych warunkach ulega zanikowi, a proces ten nosi nazwę tigrolizy. Tigroliza występuje między innymi w następstwie uszkodzenia wypustek neuronu, i zjawisko to wyzyskano w jednej z metod badania przebiegu wypustek nerwowych w układzie nerwowym. Na rysunku przedstawiono uszkodzone włókno nerwowe należące do neuronu położonego w rdzeniu kręgowym. W następstwie uszkodzenia w neuronie tym zachodzi proces tigrolizy. Znalezienie w preparatach histologicznych komórki nerwowej z tigroliza będzie dowodem, że uszkodzone włókno należało właśnie do niej. W ten sposób przecinając włókna nerwowe w różnych punktach układu nerwowego i poszukując komórek z tigroliza udało się uczonym wykreślić drogi, jakimi biegną włókna nerwowe.