Zrozumienie problemów omawianych w dalszej części książki mogłoby być utrudnione bez przypomnienia pewnych podstawowych pojąć z ana­tomii i fizjologii zarówno męskich, jak i żeńskich narządów płciowych. Anatomia i fizjologia męskich narządów płciowych: Narządy płciowe męskie dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne. Narządy zewnętrzne, zaliczane do tzw. drugorzędowych cech płciowych — to czło­nek i moszna. Narządy wewnętrzne — to jądra, zaliczane do tzw. pierwszorzędowych cech płciowych, oraz najądrza, pęcherzyki nasienne, nasieniowody i gruczoł krokowy. Narządy płciowe męskie wewnętrzne: Jądra są gruczołami parzystymi; rozwijają się w jamie brzusznej płodu męskiego w okolicy lędźwiowej. W trakcie rozwoju jądra zstępują przez kanał pachwinowy do worka mosznowego. Zahamowanie procesu zstępowania jąder może spowodować pozosta­nie jąder w jamie brzusznej lub ich uwięźnięcie w kanale pachwinowym. Zjawisko takie określamy terminem „wnętrostwo". Wnętrostwo może być jedno- lub obustronne. Jądra, które nie zstąpiły do worka mosznowego, są narządem nieczyn­nym, a osobnik z obustronnym wnętrostwem jest niepłodny. Do prawid­łowego położenia w mosznie jąder, które nie zstąpiły, można dopro­wadzić przez wykonanie odpowiedniego zabiegu operacyjnego. Zabieg taki należy wykonać przed rozpoczęciem się okresu pokwitania. U dojrzałego mężczyzny jądro ma kształt owalnego tworu o wymia­rach 2,5—3,5 cm na 4—5 cm. Ciężar jądra wraz z nają­drzem wynosi 20—30 g. Miąższ jądra ma budowę zrazikowatą, przy czym zraziki są skierowa­ne wierzchołkami ku środkowi. Każdy ze zrazików zawiera kilka cewek nasiennych krętych, w których wytwarzane są męskie komórki rozrod­cze — plemniki. Rozwój plemników następuje przez różne stadia rozwojowe komórek plemnikotwórczych: spermatogonie, spermatocyty I i II rzędu, spermatydy — do dojrzałych plemników. Proces ten nazywamy spermiogenezą. W wyniku zachodzącego podczas spermiogenezy podziału redukcyjnego 50% dojrzałych plemników zawiera chromosom płciowy X, a pozostałe 50% — chromosom płciowy Y. Ponieważ komórka jajowa zawiera zawsze tylko chromosom X, plemniki zawierające chromosom Y po połączeniu się z komórką jajową powodują powstanie płci męskiej , a plemniki zawierające chromosom X — powodują powstanie płci żeńskiej (o układzie chromosomów XX). Długość dojrzałego plemnika wynosi, ok. 60 mikronów. Składa się on z 3 części: główki, szyjki oraz witki, która jest najdłuższą częścią plemnika. Biczujące i wężowate ruchy witki umożliwiają plemnikowi poru­szanie się z szybkością ok. 60 mikronów na sekundę. Odległość od ujścia zewnętrznego macicy do bańki jajowodu (gdzie najczęściej następuje zapłodnienie), wynoszącą ok. 15 cm, plemniki pokonują w ciągu kilku godzin. Plemniki przebywające w cewkach nasiennych jądra i w na­jądrzu nie posiadają jeszcze zdolności poruszania się; zdolność tę uzys­kują po zetknięciu się z płynem spermy. Na szybkość ruchu plemników ma duży wpływ środowisko otaczające: kwaśne środowisko pochwy od­działywa niekorzystnie na ruchliwość plemników, które tu szybko za­mierają. Natomiast w zasadowym środowisku macicy i jajowodów plem­niki stosunkowo długo zachowują żywotność, wykazując zdolność za­płodnienia jeszcze przez ok. 48 godzin po stosunku płciowym. Tylko jeden plemnik może wniknąć do komórki jajowej i zapłodnić ją; po wniknięciu plemnika otoczka jaja staje się oporna na „ataki" innych plemników. Poza omówioną wyżej funkcją rozrodczą jądra pełnią funkcję hormo­nalną, wydzielając androgeny, czyli męskie hormony płciowe, oraz nie­wielkie ilości żeńskich hormonów płciowych — estrogenów. Najważniej­szym męskim hormonem płciowym jest testosteron. Testosteron jest wydzielany przez ułożone między cewkami nasieniotwórczymi komórki śródmiąższowe Leydiga. Hor­mony przysadki powodują dojrzewanie komórek Leydiga i wzrastające wydzielanie testosteronu, wywołującego szereg zmian w organizmie chłopca. Najądrza. Najądrze jest tworem przylegającym do jądra na kształt hełmu — od góry i tyłu. Narząd ten jest zbudowany z dużej liczby kanałów łączących się w jeden przewód wyprowadzający. System kanalików najądrza tworzy dość znacznych rozmiarów zbiornik, w któ­rym magazynowane są powstałe w jądrze plemniki. Pęcherzyki nasienne. Nazwa „pęcherzyki nasienne" nie od­powiada wykonywanej przez ten narząd czynności: pęcherzyki nasienne nie są zbiornikami nasienia. Przylegając od tyłu i dołu do dna pęcherza moczowego, pęcherzyki nasienne wydzielają gęsty, lepki płyn, mający właściwość pobudzania ruchów plemników. Zwężając się ku dołowi, pęcherzyki nasienne przechodzą w wydalający płyn nasienny przewód, połączony z nasieniowodem. Nasieniowody. Nasieniowód jest przedłużeniem przewodu wyprowadzającego najądrza. Jego długość wynosi 50—60 cm, a światło ok. 0,5 mm. Nasieniowód łączy się z przewodem wydalającym pęcherzy­ka nasiennego, wspólnie tworząc otwierający się do cewki moczowej - przewód wytryskowy . Końcowa część nasieniowodu jest rozszerzona i nosi nazwę bańki nasieniowodu. Wydzielina bańki na- i nasieniowodu ma, podobnie jak wydzielina pęcherzyków nasiennych, właściwości pobudzania ruchliwości plemników. Narządy płciowe zewnętrzne Członek i moszna powiększają się i stają się pigmentowane (przebarwione). Skóra moszny fałduje się i marszczy Owłosienie Rosną wąsy i broda, a linia owłosienia głowy ulega cofnięciu (czoło staje się wyższe). Pojawia się i roz­rasta owłosienie łonowe, przybierając typowy dla mężczyzn kształt rombu. Pojawia się owłosienie pach, kończyn i okolicy odbytu Wzrost ciała Tempo wzrostu, wynoszące do okresu pokwitania ok. 6 cm rocznie, zwiększa się do ok. 10 cm rocznie Narządy płciowe wewnętrzne Gruczoł krokowy (prostata) staje się wyczuwalny, a pęcherzyki nasienne powiększają się. Rozwija się także czynność wydzielnicza tych gruczołów Głos Wysokość głosu obniża się z powodu powiększenie krtani i zgrubienia strun głosowych Psychika i popęd Ujawnia się agresywny sposób zachowania. Rozwija się popęd płciowy i potencja Gruczoł krokowy (pros/ara, stercz). Gruczoł krokowy kształt zbliżony do kasztana, wymiary ok. 3 na 4 cm; przylega od doi do pęcherza moczowego i obejmuje swym miąższem cewkę moczowi Miąższ gruczołu krokowego zbudowany jest mniej więcej w połowi z tkanki gruczołowej i z tkanki mięśniowo-łącznej. Liczne przewody wj prowadzające tkanki gruczołowej łączą się w dwa duże i kilkanaście mniejszych przewodów, mających ujście do cewki moczowej. Wydziel na gruczołu krokowego jest objętościowo głównym składnikiem płyn nasiennego. W czasie wytrysku nasienia (ejakulacji) istota mięśniom gruczołu kurcząc się wtłacza wydzielinę do cewki moczowej. Nasienie (sperma). Nasienie jest gęstą, lepką cieczą o barwie białej i specyficznym zapachu. Składa się z wydzieliny pięciu gruczołów opuszkowo-cewkowego (mały gruczoł, wielkości grochu, leżący prącie końcu opuszki ciała gąbczastego prącia), krokowego, bańki nasieniowód, pęcherzyków nasiennych i najądrza. W wydzielinie tej zawarte wytworzone przez jądro plemniki. Jednorazowa objętość płynu nasiennego (ejakulatu) wyrzuconego w czasie wytrysku wynosi 3—4 ml. Znajduje się w nim 200—300 milionów plemników. Członek (prącie, penis). Jest to męski narząd płciowy służący do spółkowania, a utworzony przez trzy walcowate twory powiązane tkanką łączną, okryte powięzią i skórą, która luźnym fałdem obejmuje końcową część członka, czyli żołądź. Fałd ten nazywany jest napletkiem. Między napletkiem a żołędzia znajduje się szczelinowata przestrzeń. Do dolnej powierzchni napletek przyrośnięty jest fałdzikiem, zwanym wędzidełkiem napletka. W jednym ze wspomnianych walcowatych tworów, tzw. ciele gąbcza­stym prącia , przebiega cewka moczowa, będąca właściwie przewodem moczowo-nasiennym. Cewka rozpoczyna się przy ujściu pę­cherza moczowego, a kończy na żołędzi prącia, gdzie znajduje się jej ujście zewnętrzne. Długość cewki wynosi 17—20 cm. Przechodząc przez gruczoł krokowy (stercz) i prącie, cewka posiada dwa zagięcia i dzieli się na 3 części: sterczową, błoniastą i gąbczastą, która jest poszerzona w końcowym odcinku i tworzy tzw. dół łódkowaty. Ujście zewnętrzne cewki ma kształt pionowej szpary i jest jej najwęższą częścią. Walcowate twory, o których wspomniano — to położone obok siebie po stronie górnej członka parzyste ciała jamiste i leżące dośrodkowo po stronie dolnej pojedyncze ciało gąbczaste prącia. Przednie odcinki ciał jamistych, okryte końcem ciała gąbczastego, tworzą żołądź prącia. Ciała jamiste stanowią większą część narządu i mają zdolność wypełniania się krwią, co powoduje usztywnienie członka. Mechanizm wzwodu członka. Ośrodek wzwodu (erekcji), mieszczą­cy się w rdzeniu kręgowym, reaguje na 2 rodzaje impulsów: centralny, płynący z kory mózgowej, i miejscowy. Impulsy centralne mogą pow­stać w wyniku myśli o treści seksualnej, bodźców wzrokowych (np. wi­dok nagiej kobiety itp.). Impulsy miejscowe mogą powstać w wyniku np, bodźców mechanicznych, drażniących zakończenia nerwowe w żo­łędzi członka (pocieranie, ucisk itp.). W wyniku pobudzenia ośrodka wzwodu następuje poszerzenie światła tętnic zaopatrujących członek w krew i zamknięcie albo uciśnięcie żył odprowadzających, przez co od­pływ krwi zostaje zahamowany. Tkanka ciał jamistych zostaje silnie wy­pełniona krwią tętniczą, powiększa swą objętość i usztywnia się. Po­dobnie jak w ciałach jamistych, również w ciele gąbczastym wszystkie jamki w czasie wzwodu silnie wypełniają się krwią z tą jednak różnicą, że odpływ krwi przez naczynia żylne nie jest tu zahamowany i odbywa się swobodnie (głównie przez żyłę grzbietową prącia). Swobodny odpływ krwi z ciała gąbczastego powoduje, iż nawet przy bardzo silnym wzwodzie ciało gąbczaste wprawdzie zwiększa swą objętość, ale pozostaje miękkie i poddaje się uciskowi. Dzięki temu cewka moczowa nie zostaje uciśnięta i zachowuje drożność dla przepływu płynu nasiennego. W czasie wzwodu zwiększa się długość członka i obwód. W stanie spoczynku długość prącia dojrzałego mężczyzny wynosi 10—12 cm, a ob­wód w części środkowej 8—9 cm. W stanie wzwodu długość prącia wynosi 15—18 cm, a obwód ok. 12 cm. Są to wymiary orientacyjni gdyż w licznych przypadkach wymiary członka mogą być znaczni mniejsze od podanych. Nie stanowi to absolutnie przeszkody w spółko waniu, gdyż rozmiary członka nie mają większego wpływu na przebieg aktu płciowego i stopień satysfakcji seksualnej zarówno u mężczyzna jak i u kobiety. Usztywnienie prącia umożliwia jego wprowadzenia do pochwy i odybcie stosunku płciowego, zakończonego złożeniem w pochwie nasienia wydalonego w czasie wytrysku. Moszna jest luźnym workiem skórnym, mieszczącym się w kroczu i zawierającym 2 przedziały przeznaczone na pomieszczenie jąder. Skór moszny ma szczególną zdolność kurczenia się pod wpływem zimna i ro; ciągania pod wpływem ciepła. Stanowi to swoisty mechanizm reguluje dopływu ilości ciepła do jąder. Przy podwyższonej temperaturze otocznia zwiększa się powierzchnia rozciągniętej skóry moszny, a tym samy rozszerzają się biegnące w niej naczynia, oddając łatwo ciepło przepływającej krwi. Wówczas ciepłota wewnątrz moszny, a tym samym wewnątrz jąder, spada, co jest warunkiem prawidłowego rozwoju plemników.