A A A

Kształtotwórczy wpływ funkcji

Różnice pomiędzy kończyną górną i dolną wynikają z odmienneg charakteru ich funkcji. Wyrazem przystosowań kończyny górnej i czynności chwytnych jest lekka budowa obręczy połączonej z tuł wiem w sposób ruchomy za pomocą mięśni i jedynego niewielkie stawu. Jest nim staw obojczykowo-mostkowy. W kończynie dolnej — która pełni funkcje podporowe, lokomoc no-napędowe, a oprócz tego bierze udział w stabilizacji postawy pl nowej — obręcz miedniczna tworzy zamknięty pierścień kostny, zwana miednicą. Powstaje ona z połączenia kości krzyżowej z dwiema symetrycznymi kośćmi miednicznymi. Obie kości miedniczne łączą się z przodu spojeniem łonowym, tylne ich partie tworzą z kością krzyżową wspomniane stawy krzyżowo-biodrowe. Ruchomość tych połączeń jest znikoma i wiąże się ściśle z napędowym charakterem kończyn dolnych u człowieka (lub tylnych u kręgowców czworonożnych). Natomiast kształt miednicy ludzkiej o szeroko rozchylonych na boki talerzach biodrowych w odróżnieniu od wysmukłej miednicy innych ssaków jest wynikiem spionizowanej postawy człowieka. Wiąże się z tym potrzeba stabilizacji tułowia i kończyn dolnych oraz przesunięcie środka ciężkości tułowia ku tyłowi. Rozłożysty kształt miednicy sprzyja zwiększeniu kątów natarcia mięśniowego, o czym będzie jeszcze mowa w dalszych rozdziałach. Różnice w budowie kończyny górnej i dolnej wynikające z odmiennych zadań czynnościowych występują również w odcinku pośrednim; kości przedramienia połączone w sposób ruchomy mogą zmieniać wzajemne ułożenie umożliwiając obrót dłoni w granicach około 180°, zwiększając zdolności chwytne. Nieruchome natomiast zespolenie kości podudzia (piszczeli i strzałki) związane jest z podporowo-napędowym charakterem kończyny dolnej. Rękę człowieka cechują długie palce i długie śródręcze osadzone promieniście na zwartym zgrupowaniu niewielkich kości nadgarstka. Kciuk odznacza się dużą niezależnością ruchową i możliwością znacznego odchylania od reszty palców. Wszystko to razem zapewnia ręce znaczną swobodę w wykonywaniu funkcji chwytnych. W przeciwieństwie do tego stopa ludzka ma silnie rozbudowane kości stepu, wśród których mocno zarysowany guz piętowy stanowi tylny punkt wsparcia o podłoże. Kości śródstopia tworzą układ zwarty, prawie równoległy, a ich dalsze nasady biorą udział w tworzeniu przedniej strefy wsparcia stopy o podłoże. Z kości stepu i śródstopia powstaje w ten sposób rodzaj kopulastego sklepienia, opartego na guzie piętowym, brzegu bocznym stopy i linii stawów śródstopnopalcowych, natomiast centralna część stopy jest uniesiona ponad poziom podłoża. Owo wydrążenie podeszwowe ma ogromne znaczenie, chroni bowiem biegnące pod spodem naczynia krwionośne i nerwy od ucisku w czasie stąpania, a nade wszystko w trakcie utrzymywania nieruchomej pozycji stojącej. Palce stóp wyłączone z funkcji dźwigania ciężaru ciała wykazują znaczny stopień zaniku, jedynie opuszki palców pełnią w niewielkiej mierze rolę dodatkowych punktów styku stopy z podłożem. Różnice strukturalne obu kończyn, związane z odmiennością zadań, zaznaczają się również w ogólnej ich długości i masie kośćca. Przystosowanie kończyny dolnej do czynności podporowych i prze-nosinowych wyraża się dłuższymi rozmiarami kości i silniejszą ich budową w porównaniu z kośćcem kończyny górnej.