W ogólnych zarysach rozpatrzyliśmy żywienie człowieka zdrowego, ale obiecaliśmy wspomnieć, jak powinno ono wyglądać u ludzi otyłych. Przedtem jednak zastanówmy się nad żywieniem kobiet w ciąży, która chociaż jest stanem fizjologicznym, wymaga jednak szczególnej uwagi. Z nieznajomości norm odżywiania wynika między innymi, że wiele szczupłych kobiet po urodzeniu dziecka tyje i traci wiele ze swej urody. Często nieodpowiednie odżywianie odbija się na stanie organizmu oraz zmniejsza jego odporność, wskutek czego powstaje grunt podatny do zakażeń i zatrucia ciążowego. Nadal jeszcze utrzymuje się błędne mniemanie o konieczności zjadania większych ilości pokarmu. Nie należy zwiększać jego kaloryczności, natomiast trzeba zwracać uwagę na skład jakościowy. Przestrzeganie tych zasad będzie z korzyścią zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Na wstępie warto zaznaczyć, że jeżeli kobieta odżywiała się w okresie poprzedzającym ciążę prawidłowo, to w pierwszych 3 miesiącach nie trzeba w diecie wprowadzać zmian, lecz jedynie zwiększyć ilość witamin, zwłaszcza A, Bi, B2 i C. Przypominamy, że witaminy te znajdują się w dużej ilości w następujących produktach: witamina A — w tranie, wątrobie, marchwi i szpinaku; witamina Bi — w drożdżach, mięsie wieprzowym i w mące; witamina B2 — w drożdżach, serze i jajach; witamina C — w czarnych porzeczkach, truskawkach, kalarepie i pomidorach. Tkanki zarodka ludzkiego są bardzo wrażliwe na niedobór witamin oraz na działanie produktów nieprawidłowej przemiany materii powstającej z tego powodu. Niedobór ten może doprowadzić do różnego rodzaju zaburzeń rozwojowych, a nawet do wad wrodzonych. W drugiej połowie ciąży należy natomiast zwiększyć ilość białek do 2 g na 1 kg wagi dziennie, zapewniając odpowiednią ilość mięsa, ryb, jaj i mleka. Bardzo ważna jest także prawidłowa zawartość soli mineralnych w pożywieniu, gdyż zwiększone zapotrzebowanie na wapń (wapnienie kości zębów płodu) w wypadku ich niedoboru może spowodować uruchamianie tego pierwiastka z tkanek matki. Zwłaszcza w ostatnich trzech miesiącach ciąży stwierdza się intensywne przechodzenie wapnia z organizmu matki do płodu. Wskutek niedoboru wapnia w pożywieniu kobiety ciężarne cierpią na próchnicę zębów, bóle mięśni i głowy, a dzieci ich są skłonne do krzywicy i opóźnionego ząbkowania. Ilości tego pierwiastka (występującego zwłaszcza w serach, mleku i mące)l zwiększyć należy od 4 miesiąca (normalnie wystarcza 1—2 g na 1 kg wagi). Fosfor, składnik konieczny do rozwoju kości, zębów i tkanki nerwowej, powinien być dostarczany w ilości 1,8—2,0 g na 1 kg wagi. Dla informacji podajemy, że fosfor zawarty jest w mleku, jajach, rybach i mięsie. Zwiększona być także musi ilość żelaza, gdyż w przeciwnym razie może powstać niedokrwistość ciążowa. Kobieta ciężarna dla dostarczenia organizmowi wyżej wymienionych substancji powinna codziennie obowiązkowo spożywać między innymi około 1 litra mleka w różnej postaci (pamiętając o przeliczeniach, o których mówiliśmy już na str. 285), ser, około 150 gramów mięsa, 1 jajo i 400 g warzyw (dużo zielonych). Alkohol, nawet ciemne piwo, i palenie papierosów należy w okresie ciąży wykluczyć. Należy pamiętać również, że w okresie karmienia organizm potrzebuje więcej składników odżywczych. Dostarczenie odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka jest wtedy szczególnie ważne i powinno ono wzrosnąć w tym czasie dodatkowo o 20—25 g dziennie. Również wapnia, fosforu, żelaza i witamin należy w tym okresie zapewnić więcej niż w drugiej połowie ciąży. Niedostarczenie odpowiednich ilości pokarmów odbija się niekorzystnie na wydzielaniu mleka, które może nawet całkowicie ustać. Po omówieniu ważniejszych zagadnień z dietetyki załączamy na stronie 290 tabelę według danych A. Szczygła i współpracowników, będącą zestawieniem norm całodziennych racji żywnościowych proponowanych dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz kobiet ciężarnych. Uwzględniliśmy w niej wyżywienie najlepsze, pomijając ledwo wystarczające, dostateczne i pełnowartościowe.