Serce w przewodzie pokarmowym — to brzmi dość paradoksalnie. Ale nie o nim będzie tutaj mowa! Każdy zna i używa przysłowia „Polak jak głodny, to zły". Otóż pełny żołądek, bo ten narząd chcemy w tym miejscu opisać, daje uczucie sytości i zadowolenia. Ludzie głodni są najczęściej rozdrażnieni, przykrzy dla otoczenia. Gwałtowne uczucie głodu spowodowane jest głównie, ale nie tylko, przez czynniki miejscowe, konkretnie przez pusty żołądek, który ulega niekiedy bolesnemu skurczowi. Wypełnienie go nawet substancjami niejadalnymi daje uczucie sytości. Ma to duże znaczenie dla pragnących pozbyć się nadmiaru wagi, a więc dla otyłych przeprowadzających kurację odchudzającą. Mogą oni mianowicie jeść wiele produktów o małej wartości odżywczej, takich jak na przykład owoce. Przyczyn uczucia głodu należy szukać nie tylko w żołądku i dwunastnicy, gdyż resekcja żołądka i przecięcie unerwienia przewodu pokarmowego go nie znosi. Jak jest jednak zbudowane to „siedlisko uczuć" i gdzie znajduje s u człowieka? Najpierw zajmijmy się umiejscowieniem żołądka organizmie. Położony jest on wewnątrz otrzewnowa i znajduje się i niej lewej części jamy brzusznej. Umieszczone są w niej prawie wszystkie na wchodzące w skład układu trawiennego, mianowicie: żołądek, trzustka i jelita. Całą jamę brzuszną wyścieła tzw. otrzewna wieka ona również wszystkie narządy w niej położone.e względu na duże ilości spożywanego u nas ptactwa domowego ki z nas widział żołądek kury, gęsi czy kaczki. Zadajemy sobie i wtedy pytanie, jak wygląda nasz własny. U człowieka jest to po pi rozszerzenie przewodu pokarmowego w postaci worka, łączące z jednej strony z przełykiem, z drugiej zaś — z dwunastnicą. Ks jego zależny jest od stopnia wypełnienia, położenia ciała itp. U wieka stojącego miernie wypełniony żołądek ma kształt haka. Wyrózniamy w nim powierzchnię przednią i tylną, które łącząc się na boi żołądka, tworzą z jego lewej strony krzywiznę większą, z prawej — mniejszą. W górnej części krzywizny mniejszej mieści się otwór ssący nazwę wpustu; w tym miejscu łączy się z żołądkiem przej Na lewo, ponad wymienionym wyżej otworem znajduje się duże u puklenie, zwane dnem żołądka. Główną część narządu tworzy tak zwany trzon, który łączy się ku górze z wpustem i jego okolicą oraz z dnem żołądka. Ku dołowi trzon przechodzi w część odźwiernikową, zawdzięczającą swoją nazwę znajdującemu się w tym miejscu otworowi, który łączy żołądek z dwunastnicą. Nosi on nazwę odźwiernika i ulega zamknięciu wskutek skurczu specjalnego mięśnia — zwieracza — znajdującego się w tym miejscu. Podobne urządzenie zamyka otwór wpustowy od strony przełyku. Wielkość żołądka, czyli jego pojemność, bywa różna. Zależy ona od trybu życia, ilości spożywanych pokarmów i może wynosić od 1 do 3 litrów. U noworodka wynosi 30 ml. U niektórych zwierząt roślinożernych (koza, owca) pojemność żołądka dochodzi do 30 litrów, a u krowy nawet do 235 litrów. Żołądki te są jednak inaczej zbudowane i mają charakterystyczny kształt, o czym będzie jeszcze mowa później. Powróćmy więc do budowy żołądka ludzkiego. Ściana jego, podobnie jak wszystkich części przewodu pokarmowego, zbudowana jest z 4 warstw. Pierwsza z nich, błona surowicza, pokrywa żołądek z zewnątrz. Błona mięśniowa, druga z kolei warstwa ściany żołądka, składa się z trzech pokładów włókien mięśniowych (gładkich): zewnętrznych podłużnych, środkowych okrężnych i wewnętrznych skośnych. Grubość jej wynosi od 0,5 mm do 2 mm w pobliżu odźwiernika. W błonie podśluzowej znajdują się liczne naczynia krwionośne oraz sploty nerwowe. W żołądku jest ona dość dobrze wykształcona i umożliwia przesuwanie błony śluzowej względem mięśniówki. Główną warstwą ściany żołądka jest błona śluzowa. W pustym skurczonym żołądku tworzy ona fałdy, których liczba wynosi od 8 do 10. Powstają one między innymi wskutek skurczów błony mięśniowej. Oprócz tych dużych fałd błona śluzowa wykazuje na swojej powierzchni drobne uwypuklenia, o powierzchni od 1 do 6 mm, tzw. pólka żołądkowe. Obecność ich jest spowodowana działaniem komórek mięśniowych, wchodzących w skład blaszki mieś niowej błony śluzowej. Kurcząc się powodują one między innymi oprócz nianie gruczołów żołądka, o których zaraz będziemy mówić. Cała powierzchnia żołądka pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym, zbudowanym z komórek walcowatych. Mają one zdolność wytwarzania śluzu ochraniającego ścianę żołądka przed działaniem wytwarzanego tu kwasu solnego. Na powierzchni nabłonka występują liczne głębienia, tak zwane dołeczki, na dnie których otwierają się ujście gruczołów żołądkowych. Gruczoły te mogą być cewkowe lub rozgałęzioną. Każdy z nich składa się z trzonu i wąskiej szyjki, która uchodzi; na dnie dołeczka żołądkowego. Gruczołów tych mamy na całej pc wierzchni żołądka od 30 do 40 milionów. W nabłonku wyściełający! gruczoły możemy wyróżnić 4 rodzaje komórek: główne, dodatkowi okładzinowe i chromochłonne. Komórki główne o kształcie niewyraźnym mają zdolność produkowania profermentu pepsyny, zwanego pepsynogenem. Występu one głównie w trzonie gruczołów żołądkowych. Komórki dodatki w e, znajdujące się najczęściej w okolicy szyjki gruczołów, wydziela] śluz i jak się wydaje, mogą z nich powstawać komórki główne, tak nie mają zdolności rozmnażania się. Komórki okładzinowe z zawdzięczają nazwę swojemu położeniu dookoła komórek wyściełający! wnętrze gruczołów żołądkowych. Cytoplazma ich zawiera sieć wewnątrz komórkowych kanalików. Komórki okładzinowe wydzielają kwas solny, który uczynnią następnie pepsynogen. Sposób wytwarzania kwasu solnego jest do dziś nie rozstrzygnięty. Kilka teorii próbuje wyjaśnić to zagadnienie. Jedne z nich usiłują udowodnić, że kwas solny wydzielany jest bezpośrednio do kanalików komórki, inne twierdzą natomiast, że w tym przypadku kwas uszkadzałby komórkę, musi więc powstawać poza nią. Istnieją jeszcze w żołądku komórki chromo-chłonne, barwiące się zarówno solami srebra, jak i chromu. Przyjmuje się, że wytwarzają one czynnik przeciwanemiczny.