Po zapoznaniu się z objawami towarzyszącymi chorobom przewodu pokarmowego możemy przejść do ich omówienia. Zacznijmy od schorzenia, które bardzo często jest powodem innych poważnych niedomagań układu trawienia, gdyż upośledza jedną z podstawowych czynności fizjologicznych przewodu pokarmowego — dokładne rozdrabnianie pokarmów. Mamy tutaj na myśli próchnicę zębów, której nieleczenie powoduje ich utratę już u dzieci i młodzieży. Próchnica zębów objawia się powstawaniem w nich ubytków zwanych popularnie „dziurami". Ubytki te powstają w tkankach twardych zęba wskutek złożonych procesów bio-fizyko-chemicznych. Próchnicy towarzyszy zwykle ból wywoływany między innymi zimnymi i gorącymi pokarmami. Pomimo olbrzymiej ilości badań przyczyna tej choroby jest do dzisiaj niejasna, toteż jest ona szeroko rozprzestrzeniona, a walka — szczególnie utrudniona. Co ciekawsze, występowała u ludzi i zwierząt od niepamiętnych czasów. Ślady jej znaleziono w zębach ludzkich sprzed około 10 000 lat. Stwierdzono ją u niedźwiedzia jaskiniowego, zwierzęcia wymarłego w okresie lodowcowym. Odkryto ją również badając mumie egipskie, a w kodeksie Hammurabiego wymienione są nawet leki na ból zęba. Badając uzębienie dzikich zwierząt trzymanych w niewoli często wykrywano u nich próchnicę. Spostrzeżenie to, jak również szereg obserwacji poczynionych u ludzi nie mających styczności z cywilizacj a więc odżywiających się, jeżeli to tak można nazwać, „prymitywnie",! zasugerowały myśl, że przyczyn należy szukać w nieodpowiednim odżywianiu. Stwierdzono mianowicie, że zęby ludzi żyjących na niektórych wyspach odizolowanych od świata nie wykazywały próchnicy lub spotykano ją w nieznacznym stopniu. U dzieci żyjących na tych wyspach nie stwierdzono nawet w ogóle próchnicy. Jednakże kiedy zbadano; dzieci zamieszkałe w porcie jednej ze wspomnianych wysp, do które dostarczano żywność z krajów cywilizowanych, ujawniono poważne odsetek zepsutych zębów. W miarę postępu badań częściowo wytłumaczono to zjawisko. Wykryto mianowicie, że próchnica nie występu lub jest nieznaczna w tych okolicach, gdzie w żywności (na przykład w tranie u Eskimosów) czy w wodzie pitnej (niektórych miast USA cz Szwajcarii) znajduje się większa ilość fluoru. Starano się również wyjaśnić rolę innych składników pożywienia w występowaniu próchnicy] Zaczęto więc wykonywać doświadczenia na zwierzętach, dodając do diety duże ilości cukru lub likwidując niektóre składniki, jak przykład sole mineralne czy witaminy. Przekonano się, że zarówno diety bogate w cukier, jak i ubogie w witaminy czy sole mineralna] powodują u zwierząt doświadczalnych wystąpienie tej choroby. Wyj kryto również, że odżywianie się kobiet w czasie ciąży ma olbrzymi wpływ na budowę zębów i odpowiednią zawartość soli mineralnych w szkliwie u dzieci, gdyż rozwój tej tkanki zaczyna się już w życiu płodowym. W ten sposób poznano inny czynnik wywierający wpływ na występowanie próchnicy. Jest nim nieprawidłowa budowa zęba] która może predysponować do wystąpienia tej choroby. Jak jednak dochodzi do powstawania ubytku w tkankach twardy zęba? Otóż problem ten jest do tej pory nie wyjaśniony, tak samo jai przyczyny występowania próchnicy. Przypuszcza się, że oprócz wyżej wymienionych czynników (odżywianie, budowa) tworzeniu się ubytku sprzyja skład śliny, a obecność kamienia nazębnego umożliwia kwasoi organicznym wytwarzanym przez bakterie znajdujące się w jamie usunął odwapnianie twardych tkanek zęba. Oczywiście w tym mechanizm biorą udział tylko bakterie kwasotwórcze, głównie paciorkowce (sirepli cocci), występujące stale w jamie ustnej. Przekonano się, że składnikiem pokarmowym najbardziej sprzyjającym występowaniu próchnic są węglowodany stanowiące dobrą pożywkę dla bakterii. Fakt, 1 drobnoustroje odgrywają olbrzymią rolę w powstawaniu próchnicy, I znany już w zeszłym stuleciu, dopiero niedawno jednak udało się przy prowadzić doświadczenia rzucające nowe światło na to zagadnienia Badania przeprowadzone przez Orlanda polegały na hodowaniu szcza rów w specjalnych komorach w warunkach całkowitej sterylnof Szczury wyjęte z macicy po wykonaniu cięcia cesarskiego, całkowi wolne od drobnoustrojów, umieszczano w komorach i karmiono wypróbowaną dietą próchnicotwórczą, zapewniającą im jednakże normalny rozwój. Dieta ta, w przypadku braku drobnoustrojów w organizmie zwierzęcia, nie spowodowała jednak wystąpienia próchnicy. Natomiast zakażenie zwierząt doustnie przy użyciu do tego celu wyhodowanego z ubytku próchniczego paciorkowca kałowego oraz bakterii z grupy pałeczek wielokształtnych beztlenowych gramujemnych, spowodowało wystąpienie próchnicy u wszystkich zwierząt zakażonych, hodowanych przez cały czas trwania doświadczenia w warunkach sterylnych. Ostatnio jeszcze inną rolę w powstawaniu tej choroby przypisuje się bakteriom. Miałyby one za pomocą odpowiednich enzymów powodować przechodzenie nierozpuszczalnych związków mineralnych szkliwa w rozpuszczalne, które mogą ulegać działaniu kwasów. Dzieje się to wskutek uszkodzenia cząsteczek białka, które jak gdyby wiążą pomiędzy sobą kryształy soli mineralnych szkliwa, uniemożliwiając im w ten sposób rozpuszczanie się. Uszkodzenie tej submikroskopowej struktury białka przez bakterie czyni te kryształy podatnymi na odwapniające działanie kwasów. Mówi się także coraz więcej o udziale w procesie próchnicy związków chelatujących, działających na zasadzie wymienników jonowrych. Związki takie mogłyby być wytwarzane między innymi przez bakterie. Zaznaczyć należy jeszcze raz, że chociaż przyczyna występowania próchnicy jest nieznana, jednak wszystkie wyżej wymienione czynniki, które przedstawiliśmy na załączonym schemacie, wywierają na nią wpływ. Czynniki te są ściśle zależne jeden od drugiego i razem działają. Jedynie odpowiednie żywienie i właściwa higiena jamy a także podawanie fluoru, chociaż nie likwidują próchnicy, mogą niczyć jej występowanie. Dodać należy, że zaniedbana, nie le próchnica powoduje coraz silniejsze bóle oraz prowadzi do całkowicie zniszczenia zęba, a niekiedy i do ogólnego zakażenia organizmu wciąż organizm broni się, wytwarzając za pośrednictwem komór binotwórczych dodatkową warstwę zębiny zwanej obronną, która nia proces niszczenia zęba, jednakże próchnica nigdy nie ulega wyleczeniu. Zęby należy jak najwcześniej leczyć również dlatego braki w uzębieniu uniemożliwiają właściwe rozdrabnianie pokarm jak wiemy, odbija się na stanie układu trawiennego.