A A A

Mapa ośrodków korowych

Zasługą wymienionych poprzednio badaczy było stwierdzenie, że w obrębie poszczególnych pięciu typów kory mózgowej występują liczne odcinki różniące się pewnymi szczegółami w budowie i że różnice te znajduję swój odpowiednik w czynności tych odcinków. Wykazano, że im wyżej w rozwoju ewolucyjnym stoi dane zwierzę, tym większa jest liczba wspomnianych odcinków, świadczących o znacznym zróżnicowaniu czynności kory mózgowej. W wyniku żmudnych obserwacji i badań w korze mózgowej człowieka wyróżniono ponad 100 tego typu odcinków, oznaczając je kolejnymi cyframi. W ten sposób powstała jakby mapa kory mózgowej, na której cyframi oznaczono różnej wielkości odcinki będące równocześnie ośrodkami związanymi z szeregiem czynności. Zapewne większość Czytelników zainteresuje sposób, w jaki udało się tę mapę opracować i określić czynności poszczególnych ośrodków korowych. Najprostszą metodą była obserwacja zaburzeń czynności organizmu związanych ze schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego, a następnie poszukiwanie w czasie sekcji umiejscowienia zmian chorobowych w korze mózgowej. Przykładem tej metody może być opisany już w 1694 roku przypadek pewnego rycerza, który w następstwie rany odniesionej w walce cierpiał na porażenie ruchów i zniesienie czucia po jednej stronie ciała. W czasie operacji okazało się, że w okolicy ciemieniowej kora mózgowa była uciśnięta odłamkiem kości czaszki. Usunięcie tego odłamka spowodowało cofnięcie się zmian chorobowych. Z poczynionych obserwacji płynął dość oczywisty wniosek, że w okolicy ciemieniowej kory mózgowej znajdują się ośrodki związane z odbieraniem impulsów czuciowych oraz z czynnością ruchową kończyn. Na podobnej zasadzie opiera się metoda stosowana u zwierząt doświadczalnych, którym usuwano różne odcinki kory mózgowej i następnie obserwowano powstające zaburzenia czynności organizmu. W późniejszym okresie metodę tę udoskonalono, zastępując wycięcie odcinków kory mózgowej ich chwilowym unieczynnieniem. Chwilowe unieczynnienie uzyskuje się przez wprowadzenie do poszczególnych odcinków kory mózgowej środków chemicznych lub przez obniżenie ich temperatury. Dzięki takiej procedurze wyniki obserwacji można kilkakrotnie sprawdzić u tego samego zwierzęcia doświadczalnego i upewnić się, że powstałe zaburzenia są niewątpliwie związane z badanym odcinkiem kory mózgowej. Zupełną odwrotnością opisanych metod jest zastosowany po raz pierwszy w ubiegłym wieku sposób polegający na drażnieniu środkami chemicznymi lub prądem elektrycznym poszczególnych odcinków kory mózgowej i równoczesnej obserwacji powstającej wówczas reakcji. Jedna z najprecyzyjniejszych metod opiera się na fakcie, że docierające do kory impulsy powodują wahania potencjału elektrycznego w obrębie kory mózgowej. Te właśnie wahania potencjału można zanotować za pomocą specjalnych aparatów, przy czym są one najwyraźniejsze w tym odcinku, do którego impuls dociera. Drażniąc więc różne receptory można stwierdzić, do jakiego odcinka kory mózgowej docierają wysyłane przez nie impulsy. Porównanie licznych wyników otrzymanych przy użyciu wszystkich opisanych metod pozwoliło na wykreślenie mapy ośrodków korowych. Należy jednak podkreślić, że dalecy jesteśmy od pełnego poznania złożonej budowy i czynności kory mózgowej i przed uczonymi stoi ogromne zadanie dalszego uściślania mapy mózgu.