Można by sądzić, że zwierzęta oddychające w atmosferze tlenu — a tu właściwie zaliczyć można zarówno wszystkie pierwotniaki, jak i ogromną większość zwierząt tkankowych — powinny być wyposażone w wyodrębniony układ narządów oddechowych. Jest to jednak prawda tylko częściowa; jeśli bowiem chodzi o żyjątko o bardzo małych rozmiarach, wówczas powierzchnia ciała jest w stosunku do masy dostatecznie duża i tlen może w jego głąb przenikać w drodze dyfuzji bezpośrednio ze środowiska otaczającego. Może to odbywać się zaróno w atmosferze, jak też w środowisku wodnym. W ten sposób zaopatruj się w tlen potrzebny do oddychania przede wszystkim organizm jednokomórkowe, czyli pierwotniaki. Nie są one jednak wyjątkiem. Również tkankowce mogą czasami obywać się bez układu oddechowego. Tu można wymienić np. gąbki, jamochłony i płazińce. U tyc organizmów, pozbawionych w ogóle układu krwionośnego, pobierani tlenu i wydzielanie dwutlenku węgla odbywa się całą powierzchnią ic powłoki ogólnej. Zdarza się też niekiedy, że niektóre zwierzęta maj bardzo cienką i delikatną okrywę zewnętrzną — skórę. Skóra ta jest bardzo bogato unaczyniona, a odbiorcą tlenu jest krew krążąca t w naczyniach włosowatych. W ten sposób oddychają niektóre pierści nice oraz niektóre niższe skorupiaki i małe roztocza. Oddychanie skórne odgrywa również pewną rolę u płazów (nawet znaczną) i ssaków. Rzecz zrozumiała, że takie prymitywne zdobywanie tlenu nie wystarczy wtedy, gdy przejawy życiowe organizmu stają się bardziej intensywne. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na tlen musi powiększa, się dostatecznie przestrzeń wymiany gazowej, a gdy nie może t nastąpić przez zwiększenie samej powierzchni ciała, wówczas wytwarzają się specjalne narządy oddechowe. Narządy te różnią się częsta od siebie zarówno swą strukturą, jak miejscem położenia w organizmie. Przystosowują się do pracy w środowisku wodnym lub w atmosferze. U zwierząt wodnych takimi narządami są skrzela, u zwierząt lądowych — tchawki, płuca lub powierzchnia skóry. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że w niektórych przypadkach narządy, pełniące funkcje oddechowe i noszące u różnych typów zwierząt wielokomórkowych takie same nazwy, w istocie różnią się zarówno budową ogólną, jak mikroskopową, a także sposobem wypełniania swoich czynności. Warto więc zapoznać się z anatomią i fizjologią tych narządów na przykładach wybranych przedstawicieli poszczególnych typów.