Stosunki między ludźmi w zakresie współżycia płciowego regulowane są przez dwie zasadnicze siły: normy moralne (albo obyczajowe) i normy biologiczne. Normy moralne wypływają z ogólnie przyjętej moralności, częściowo są ujęte w przepisach prawnych, nieraz stanowią prawa obyczajowego, zwykle są zawarte również w nakazach religijnych. Sformułowania zasad normujących współżycie płciowe mogą i się w zależności od epoki, od poziomu kulturalnego, od warunków graficznych i klimatycznych, a także w zależności od warunków w jakich znajduje się dane społeczeństwo. W obrębie tego sa społeczeństwa zasady te ulegają ewolucji i przekształceniu w I ogólnego rozwoju i postępu. Ewolucja taka polega jednak nie ich odrzucaniu, lecz na coraz bardziej świadomym i dobrowolnym przyjmowaniu i uznawaniu przez człowieka ich konieczności. Jest to jedna z istotnych cech prawdziwego postępu. Jest jeszcze jeden czynnik, który wpływa na życie płciowe jednostki jego rozwój i przebieg od dzieciństwa do dojrzałości i późnej starości jest to wpływ środowiska, w którym przebywa dana osoba. Uczonych współczesnych interesuje analiza tego środowiska, obiektywne i rzeczowe, przyrodnicze niemal stwierdzanie i oświetlanie faktów związał z tą dziedziną życia — faktów, które często oceniane są niesłusznie i z pozycji pojęć przestarzałych lub błędnych. Badania tego rodzaj są łatwe do przeprowadzenia, gdyż ich przedmiotem jest najbardziej intymna strona życia ludzkiego. Uzyskanie wiarygodnych wyników zależne jest od całkowitego badania badanego do badającego. Ponadto badania takie muszą opierać się na prawach naukowej statystyki, a więc powinny być przeprowadzane na licznej grupie badanych. Oparty na badaniach tysięcy osób w różnym wieku i z różnych środowisk. Osoby te badane metodą ankietową przez grupę lekarzy specjalnie w tych przeszkolonych. Uzyskane odpowiedzi, które dotyczyły zarówno danych aktualnych, jak i retrospektywnych, ujmowano w zestawienia staty­styczne. Kinsey i współpracownicy w swoich badaniach postawili sobie za cel uzyskanie aktualnego obrazu życia seksualnego współczesnego mężczy­zny i kobiety w Ameryce. Niektóre dane z badań Kinseya nie straciły dotychczas swojej aktual­ności i zasługują na przytoczenie. Dość rozpowszechniony jest pogląd, że początkiem rozwoju życia płciowego u człowieka jest okres dojrzewania. W rzeczywistości jest inaczej. Rozwój ten zaczyna się już w okresie bardzo wczesnego dzieciństwa i stopniowo przechodzi różne etapy, aż do okresu uzyskania pełnej dojrzałości do normalnego współżycia. Już u niemowląt (chłopców) można spostrzec np. wzwody prącia. Objawy te mają jeszcze znaczenia erotycznego, a związane są raczej pewnymi zjawiskami fizjologicznymi, jak wypróżnienie lub oddawanie oczu. U małych chłopców erekcja może być wywołana miejscowym zadrażnienie, które ma już w pewnej mierze charakter erotyczny (do­nie i pobudzanie narządów płciowych) lub mechanicznym uciskiem, przez zbyt ciasne ubranie lub jazdę na rowerze. Również niektóre e bodźce psychiczne natury nieerotycznej, jak strach lub ból, mogą wywołać erekcję. czasem zjawisko to nabiera coraz więcej cech seksualnych, ale małych dzieci nie wywołuje ono przeważnie żadnych skojarzeń erotycznych. Dzieci są jednak zdolne do przeżywania orgazmu już w wieku 6—8 lat, zwykle w związku z masturbacją. U dziewczyn orgazm zdarza się znacznie rzadziej niż u chłopców. wieku lat kilkunastu odruch erekcji występuje już tylko jako odpowiedź na bodźce fizyczne działające na narządy płciowe lub na bodź-psychiczne o charakterze erotycznym. Stopniowo strona psychiczna wywiera coraz większą rolę i wywiera wpływ na przebieg życia seksualnego. U starszych mężczyzn same bodźce fizyczne zwykle już nie są wy-czające. Musi im towarzyszyć odpowiednia atmosfera psychiczna. Czynniki psychiczne mogą odgrywać również rolę negatywną, hamują-jeżeli zawierają np. komponent lękowy. Mogą one stać się wówczas przyczyną chwilowej lub długo trwającej impotencji, tężeli chodzi o wiek dojrzewania, to mogą zachodzić pewne różnice, warunkowane np. sposobem odżywiania się, środowiskiem itp. Po pierwszym doświadczeniu w zakresie ejakulacji prawie wszyscy mężczyźni podlegają jakiejś regularności, gdy chodzi o dalszą aktywność seksualną. Mogą zachodzić tu duże różnice indywidualne i następne tym ejakulacje mogą się odbywać w różnych odstępach czasu: raz na miesiąc raz na tydzień, lub nawet codziennie. Częstość i źródło zaspokojenia seksualnego też mogą być różne: u tego lego osobnika mogą zmieniać się w zależności od okoliczności i warunków. U osobników młodych najczęściej mają charakter zmaz nocnych lub masturbacji. Analizując uzyskane dane można stwierdzić, że ustalenie jakiejś przeciętnej, tzw. normalnej częstości zaspokojenia płciowego jest bezprzedmiotowe. Zależy ona bowiem od wielu czynników, jak wiek, dziedziczność, aktywność hormonów, wpływ warunków wychowawczych, otoczenia itp. Ogólnie można powiedzieć, że u mężczyzn maksymalne nasilenia zdolności do ejakulacji i pobudliwości płciowej przypada na 16—20 po 20 r. życia zmniejsza się. Dane Kinseya na ten temat zmieniły poprzednio uznawany pogląd,że aktywność seksualna mężczyzn rozwija się stopniowo i przybiera największe nasilenie między 30 a 40 r. życia. Zjawisko to tłumaczy się tym, że chociaż kobiety biologiczni dojrzewają wcześniej, to jednak ich rozwój psychoseksualny przebiega inaczej niż u mężczyzn i ich niejako naturalne zapotrzebowanie przeżycia natury seksualnej rozwija się znacznie później i łączy się w większym stopniu z zaangażowaniem uczuciowym. Analizując dalej zależność aktywności seksualnej od wieku mężczyzn. U dziewcząt — w przeciwieństwie do chłopców — po okresie dojrzewania przejawy aktywności seksualnej występują znacznie rzadziej. Gotowość do reakcji na podniety seksualne rozwija się u kobiet wolno, stopniowo i osiąga największe nasilenie w wieku lat dwudziestu kilku, a nawet trzydziestu kilku. Wprawdzie u kobiet zmiany biologiczne związane z dojrzewaniem płciowym i zdolność zapłodnienia występują wcześniej niż u mężczyzn nic to jednak ich pełne dojrzewanie psychoseksualne trwa znacznie dłużej. Jednak od czasów badań Kinseya upłynęło przeszło 30 lat. W okresie tym przez wiele krajów przeszła „inwazja" seksu. Wydaje się, że zmiany, jakie w tym czasie zaszły w niektórych krajach, w większym stopniu dotyczyły kobiet niż mężczyzn, przejawiając się wcześniejszym rozpoczynaniem życia płciowego przez kobietę i jej większą aktywniej seksualną. Nie jest to jednak zjawisko powszechne, dotyczy raczej pewnych grup młodzieży. Niemniej pomimo pozorów różnice psychoseksualne pomiędzy wchodzącym w życie chłopcem i dziewczyną są nadal aktualne, gdyż są one biologicznie uwarunkowane. zdolnosc oddziaływania na bodźce erotyczne: Jeżeli chodzi o zdolność oddziaływania na bodźce erotyczne natury ycznej (dotykowe) lub psychicznej, to również zachodzą bardzo duże żnice indywidualne. U niektórych kobiet bodźce fizyczne wywołują tą reakcję, u innych reakcja jest prawie natychmiastowa, bardzo silna wadząca do orgazmu. Natomiast jeżeli chodzi o bodźce psychiczne, dynie u nielicznych kobiet nie wywołują one żadnej reakcji natury cznej, a u części tylko czasami. Większość stanowią kobiety, u których bodźce te odgrywają bardzo dużą rolę, a u niektórych potrafią wywołać bardzo silny stan podniecenia, aż do orgazmu włącznie. Czasami jest to tylko jeden rodzaj bodźca lub jedna sytuacja, w innych przypadkach mogą one być bardzo różne, byleby tylko miały charakter otyczny. Może to być oglądanie przedmiotów lub sytuacji o treści erotycznej, może to być przypominanie takich sytuacji lub fantazjowanie na ten temat. Zdolność do występowania orgazmu u kobiet może się zaznaczyć, jak ż wspomniano, bardzo wcześnie, lecz są też kobiety, u których pełne erotyczne podniecenie występuje dopiero po 30 r. ż. lub później. U nie których kobiet orgazm nie występuje przez całe życie mimo prowadziły regularnego współżycia płciowego. Niektóre kobiety w pożyciu małżeńskim odczuwają orgazm raz na kadziesiąt stosunków, inne częściej. U 40—50% badanych kobiet orgazm występował prawie przy każdym zbliżeniu. U niektórych spośród nich zdolność do pełnego przeżycia erotycznego i orgazmu występnie według fala we wczesnym okresie pożycia małżeńskiego, lecz ustępowała w wieku lat trzydziestu kilku lub czterdziestu kilku. Jednak większość kobiet była zdolna do tego przeżycia aż do sześćdziesiątych lat życia. Nie znaleziono żadnego osobnika, który kompozycją wszystkich przeciętnych wartości w zakresie seksualności -wrażliwości i aktywności. I to jest najbardziej doniosły fakt wynikający z analizy ankiet osób objętych badaniami. o uwag tych należy jeszcze dodać inne fakty wynikające z różnic fizjologicznych i psychicznych pomiędzy chłopcem a dziewczyną w sie dojrzewania. U chłopca pożądanie seksualne koncentruje się głównie na akcie płciowym i może być zaspokojone przez dokonanie stosunku wego nawet bez jakiegokolwiek zaangażowania osobistego i uczu go względem kobiety. Stosunek taki nie wywołuje u niego trwał następstw (chyba że zarazi się chorobą weneryczną), takich ja] ciąża u kobiety. Jest to tylko pewne przeżyte doświadczenie i obecnością. Stan gotowości do stosunku może być wywołany nawet tylko nością atrakcyjnej kobiety. Zwykle nie jest do tego potrzebny trwalszy stan uczuciowy czy emocjonalny. Jeżeli w następstwie stosunku partnerka zajdzie w ciążę, to pierwsza reakcja mężczyzn powiedzialnego za ten stan bywa zwykle wroga. Jest on zaskoczo w sposób niemiły — poważną konsekwencją tego, co dla niego tylko epizodem. Wielu młodych mężczyzn do czasu, kiedy po zaangażują się uczuciowo, uważa stosunek płciowy za pewien p sportowy sukces. Sytuacja dziewczyny jest całkiem inna. Jej reakcja psychiczr przeżycia natury seksualnej jest na ogół znacznie głębsza i ba złożona. Dzieje się tak częściowo dlatego, że dla kobiety pełne za lenie seksualne łączy się najczęściej z uczuciowym stosunkiem do nera. Pożądanie fizyczne bez podkładu uczuciowego może równie stąpić, lecz tylko pod wpływem wyraźnych bodźców seksualnych rza się to stosunkowo rzadziej. Posiadanie dziecka jest instynkto dążeniem większości kobiet, a przeżycia seksualne są podświa związane z dążeniem do macierzyństwa, do posiadania rodziny, d woju pełnej kobiecości. W oczach społeczeństwa i opinii publicznej swoboda seksualna czyzn traktowana jest z większą pobłażliwością niż kobiet. Nat wiele dorastających dziewcząt domaga się „równouprawnienia" p względem. Uważają one, że powinny cieszyć się taką samą swobo mężczyźni. Rozwój psychiczny w okresie dojrzewania: Podobnie jak w wieku dziecięcym i młodzieńczym rozwój fizyczny jest równomierny, tak też jest z rozwojem psychicznym. Można nić w nim okresy szybsze i wolniejsze. Można również ustalić niejako zwrotne punkty, które nie tylko przyśpieszają, ale również zmienia ją kierunek rozwoju. Mówiąc o różnych fazach rozwoju psychicznego należy pamięta pomimo pewnej zasadniczej prawidłowości i regularności w występowaniu tych okresów każdy człowiek przechodzi je indywidualnie. U go pewne zmiany zachodzą nieco wcześniej, u innego później — podobnie zresztą jak to się dzieje w przypadku rozwoju fizycznego, przy czym wahania te są raczej regułą, a nie wyjątkiem. Proces rozwoju psychicznego jest zjawiskiem ciągłym, jednak dla celów praktycznych można go podzielić na kilka okresów, a to ze względu na charakterystyczne cechy każdego z nich. Ten umowny podział ułatwi zrozumienie i uporządkowanie zachodzących zmian. Proces pełnego rozwoju psychicznego, jaki dokonuje się w ciągu około 20 lat, można podzielić na okres dzieciństwa — do 10 lat, i okres młodzieńczy — od 11 do 20 lat. Świat dziecka: W momencie narodzin dziecko jest zupełnie bierne i bezradne. Jest ono mniej przystosowane do życia i bardziej niedołężne niż jakiekolwiek ze zwierząt. Po kilku jednak latach dokonuje się w nim przemiana; dziecko staje się istotą o bogatym życiu psychicznym, przewyższając pod tym względem wszystkie zwierzęta. Nabywa ono zdolności do początkowych czynności intelektualnych, jak spostrzeganie, mówienie oraz zapamiętywanie. W okresie następnych dwu lat (do 7 lat) obserwuje się zwolnienie tempa rozwoju dziecka. Po ukończeniu siedmiu lat następuje zwykle zmiana zainteresowań, pod której towarzyszą również zmiany psychiki. W tym wieku dziecko zwy-bodą e zaczyna interesować się otaczającym go światem rzeczywistym szybko go poznawać, jak też odróżniać od świata fantazji i bajek. To bardzo żywe zainteresowanie otaczającym światem zewnętrznym rozwija w nim zdolność myślenia, spostrzegawczości i pamięci. Życie uczuciowe dziecka w tym okresie jest dość nieskomplikowane, zamierzenia i pragnienia raczej skromne — toteż okres ten cechuje spokój i równowaga w zachowaniu się. ja od|Taki stan trwa mniej więcej do 10 r. ż. Po tym czasie na psychikę dziecka zaczynają wywierać coraz wyraźniejszy wpływ zmiany fizjologine jakie zachodzą w jego ustroju w związku z dojrzewaniem.