Nauka o komórce, czyli cytologia (z greckiego cytos — komórka, logos — słowo, wiedza), jest względnie młodą gałęzią wiedzy. Aczkolwiek pierwszy opis komórki pochodzi z wieku XVII, właściwy początek tej nauki datuje się dopiero od XIX wieku. Zarówno odkrycie komórki, jak też i rozwój cytologii były nierozłącznie związane z osiągnięciami w metodach badawczych. Każdy krok w ulepszeniu mikroskopu wzbogacał wiedzę w tej dziedzinie. Pojęcie komórki wprowadził Anglik Robert Hooke w XVII wieku. Był on konstruktorem mikroskopu, który pozwalał na osiągnięcie. Pewne uzupełnienia wynikające z postępu badań autor zdołał wprowadzić w czasie przygotowywania pracy do druku. 30-kroinego powiększenia. Oglądając w swym drobnowidzie cienkie skrawki korka odkrył w nich strukturę plastrowatą — jamki ograniczone ściankami. Nadał im nazwę komórek. Według jego wyobrażeń jamki te wypełnione były „płynem odżywczym". Chociaż dziś zupełnie inaczej przedstawiamy sobie komórki, jednakże wówczas sam fakt dostrzeżenia nieciągłości żywej materii i „podzielenia" organizmu na drobne, niewidoczne gołym okiem fragmenty stanowił olbrzymie osiągnięcie. W wieku XVII oraz XVIII dokonywano coraz to nowych odkryć dzięki wprowadzaniu do badań ulepszonych przyrządów optycznych. Holender Leeuwenhoek skonstruował mikroskop umożliwiający uzyskiwanie 300-krotnych powiększeń. Badając pod swym mikroskopem kroplę wody z kałuży dostrzegł w niej bujne życie. Odkrycie pojedynczych komórek, żyjących samodzielnie, rzuciło nowe światło na tę podstawową cząstkę żywej materii. W owym czasie również Anglik Grew oraz Włoch Malpighi obserwowali komórki, opisując je w dalszym ciągu jako jamki czy też przestrzenie wypełnione substancją, której przypisywali znaczenie drugorzędne. Dopiero na początku XIX wieku oceniono właściwie rolę tej przezroczystej, półgalaretowatej substancji wypełniającej jamki. Nazwano ją protoplazmą, czyli zarodzią. Obserwacje poczynione na komórkach żywych pozwoliły zauważyć ruchy protoplazmy. Sformułowano wówczas twierdzenie, że protoplazmą jest podstawową substancją żywej materii i w procesach życiowych odgrywa zasadniczą rolę. Anglik Brown oraz Czech Purkinje stwierdzili, że wewnątrz komórki w jednorodnej substancji znajduje się pęcherzyk o wyraźnych granicach. Otrzymał on nazwę jądra komórkowego. Za twórców teorii komórkowej uważa się jednak biologów niemieckich Schleidena i Schwanna. W roku 1839 botanik Schleiden i zoolog Schwann, porównując swoje obserwacje nad roślinami i zwierzętami, doszli do wniosku, że organizmy są agregatami komórek. Komórka w ich ujęciu to nie tylko ścianki otaczające przestrzeń, jak to dostrzegał Hooke, lecz grudka protoplazmy, w której środkowej części znajduje się jądro. Według ich opinii każda z komórek jest fragmentem organizmu i pędzi swe własne niezależne życie. Czynność organizmu jest zaś sumą funkcji wszystkich jego komórek. Komórka, w myśl tej teorii, jest również podstawową jednostką czynnościową organizmu. Zgodnie z poglądami Schleidena i Schwanna, komórki mogą powstawać z bezkształtnej masy tzw. blastemy. Kilka lat później Francuz Dutrochet doniósł, że komórki mogą się dzielić. Fakt stwierdzenia możliwości rozmnażania się komórek tą drogą, był podstawą, na której słynny uczony niemiecki Virchow oparł swą teorię, że komórka może powstawać jedynie z komórki — omnis cellula e cellula. Dalszy rozwój nauki o komórce szedł w dwóch różnych kierunkach. Uzbrojeni w coraz to doskonalsze mikroskopy, uczeni badający „anatomię" komórki — morfolodzy, odkrywali co pewien czas nowe struktury w komórkach, które przed obserwacją starali się jak najmniej uszkodzić. Barwili oni komórki różnymi barwnikami, opisując powinowactwo poszczególnych ich elementów do użytych barwników. Z drugiej zaś strony, biochemicy z olbrzymiej ilości komórek wyosobniali po ich rozbiciu poszczególne substancje różniące się pomiędzy sobą właściwościami fizycznymi bądź chemicznymi. Obserwując aktywność chemiczną tak otrzymanego materiału śledzili oni drogi metaboliczne procesów życiowych w komórkach. Pewnym pomostem pomiędzy biochemią a morfologią komórek jest nauka nosząca nazwę cytochemii, której zadanie polega na ścisłym zlokalizowaniu wewnątrz komórki procesów wykrytych i zbadanych metodami biochemicznymi. Niewątpliwie rozwiązanie wielu dalszych tajemnic życia komórki zależy od dalszego rozwoju i współdziałania tych zasadniczych kierunków badań — morfologii oraz biochemii.