Jak wspomniano, do rdzenia kręgowego dochodzą korzonki nerwowe przewodzące impulsy z obwodu i na obwód. Łatwo więc wywnioskować, że rdzeń kręgowy pośredniczy w wędrówce impulsów nerwowych pomiędzy obwodem ciała i mózgiem. Swoje zadanie spełnia dzięki specjalnej budowie, z którą musimy się zapoznać. Anatomicznie jest to srebrzystobiały powrózek o średnicy około 9 mm i długości około 45 cm. Biegnie on w kanale kręgowym od podstawy czaszki aż do części lędźwiowej kręgosłupa, a po obu jego stronach znajduje się 31 par opisanych już korzonków. Po przekrojeniu poprzecznym rdzenia kręgowego, jak to widać na rysunku, już na pierwszy rzut oka można dostrzec, że składa się on z dwu odmiennie zabarwionych struktur. Szarożółta część środkowa — substancja szara — ma na przekroju kształt motyla z rozłożonymi skrzydłami. Zwrócone ku tyłowi węższe części skrzydeł tworzą rogi tylne, a szersze końce zwrócone do przodu tworzą rogi przednie. W środkowej części substancji szarej łączącej oba skrzydła znajduje się cienki kanał, w którym w warunkach normalnych krąży płyn. Oglądając pod mikroskopem substan- cję szarą rdzenia kręgowego przekonamy się, że zawiera ona znaczn liczbę komórek nerwowych, tworzących różnej wielkości zgrupowa nia, zwane jądrami rdzenia. W obrębie rogów przednich znajdują się duże wielokształtne komórki, których neuryty tworzą korzonek przedni nerwu rdzeniowego. Jak pamiętamy, korzonek ten przewodzi impulsy płynące z rdzenia do efektorów, głównie do mięśni Dlatego też komórki te określa się często mianem komórek ruchowych. W rogach tylnych natomiast znajdują się komórki, do których docierają włókna wchodzące w skład korzonka tylnego. Komórki te odbijają impulsy płynące od receptorów. Na zewnątrz od opisanej substancji szarej znajduje się substancj zwana ze względu na jej zabarwienie substancją białą. Zbudowana jest z ogromnej liczby włókien nerwowych tworzących różnej wielkości zgrupowania, zwane szlakami nerwowymi rdzenia kręgowego. W zależności od kierunku, w jakim biegną impulsy w poszczególnych szlakach, można je podzielić na dwie grupy. Szlaki wstępujące lub dośrodkowe przewodzą impulsy biegnące od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego. Szlaki zstępujące lub odśrodkowe przewodzą impulsy płynące z ośrodkowego układu nerwowego do efektorów. Pamiętamy, że impulsy z receptorów docierają do rdzenia za pośrednictwem korzonków tylnych. Włókna tych korzonków po wejściu do rdzenia tworzą trzy grupy szlaków biegnące do rdzenia przedłużonego, móżdżku i wzgórza. Schematyczny rysunek przedstawia rozmieszczenie tych szlaków w rdzeniu. Jak widać, większość włókien tworzących szlaki wstępujące ulega skrzyżowaniu, wskutek czego impulsy z receptorów jednej strony ciała docierają do ośrodków położonych po przeciwnej stronie układu nerwowego. Obok trzech głównych wymienionych szlaków wstępujących rdzenia kręgowego istnieje szereg szlaków krótkich, łączących komórki nerwowe położone w różnych odcinkach rdzenia. Drugą grupę szlaków tworzą włókna zstępujące, przewodzące impulsy z ośrodków nerwowych w mózgu do komórek ruchowych przednich rogów rdzenia kręgowego. Komórki te przekazują otrzymane impulsy za pośrednictwem swoich włókien tworzących korzonek przedni. W ten sposób impulsy docierają do efektorów. Rdzeń kręgowy stanowi więc swego rodzaju stację rozdzielczą docierających do niego impulsów. Warto jednak nadmienić, że nie jest to jedyna czynność rdzenia i że może on sam kierować czynnością poszczególnych narządów, bez udziału impulsów z wyższych ośrodków. Łatwo się o tym przekonać obserwując przypadki przerwania rdzenia kręgowego. Po początkowym okresie zupełnego porażenia wszystkich czynności powracają one częściowo właśnie dzięki przejęciu nad nimi kontroli przez komórki rdzenia kręgowego.