W wysoko uorganizowanym układzie nerwowym kręgowców, w tej liczbie i u człowieka, zachował się jednak pierwotny schemat stanowiący podstawę czynności nerwowej. Zespół wymienionych procesów nosi nazwę odruchu i stanowi podstawowy składnik każdej, nawet najbardziej złożonej czynności, odbywającej się za pośrednictwem układu nerwowego. Na załączonym rysunku przedstawiono schemat najprostszego odruchu. Działający na receptor bodziec powoduje powstanie impulsu, który z kolei za pośrednictwem włókna nerwowego zostaje przesłany komórce nerwowej zwoju międzykręgowego. W następnym etapie impuls dociera do komórki przedniego rogu rdzenia kręgowego, który przekazuje go za pośrednictwem swego włókna osiowego do efektora, w tym przypadku do mięśnia. Droga, po której impuls wędruje od re- ceptora do elektora, nosi nazwę łuku odruchowego. Jak ji wspomniano, każda z zasadzie czynność odbywa się za pomocą o; nego łuku odruchowego i nietrudno przytoczyć tu niezliczoną lic przykładów. Na początek ograniczymy się do jednego z najprostszyc odruchów u człowieka. W czasie jednej z mniej lub bardziej licznych wizyt u lekarza rr jeden z Czytelników zauważył, że obok wielu innych przyrządów 1 karz posługuje się przy badaniu małym młoteczkiem z gumową główką. Uderzenie tym młoteczkiem poniżej kolana powoduje ruch nu swobodnie zwisającej z krzesła. W ten właśnie sposób lekarz spradza najprostszą czynność odruchową u badanego pacjenta. Uderzeń młoteczka powoduje podrażnienie receptorów znajdujących się w miej-j scu uderzenia, a podrażnione receptory wysyłają impuls nerwowy impuls ten za pośrednictwem włókien nerwowych dociera do zwojuj międzykręgowego, a następnie do rdzenia kręgowego. Tu zostaje] przekazany komórkom rogów przednich, które wysyłają go do mieśnia, gdzie wywołuje skurcz. Skurcz zaś mięśnia powoduje zaobserwowany ruch kończyny. Opisany tutaj odruch jest najprostszy, gdyż biorą w nim udział tylko dwie komórki nerwowe (komórka zwoju międzykręgowego i komórka rogów przednich), leżące w jednym odcinku rdzenia. Można więc ten odruch nazwać dwuneuronowym i odcinkowym. Na przykładzie opisanego odruchu można podkreślić podstawowaj cechę każdego odruchu — typowość. Cecha ta polega na tym, że pobudzenie danego receptora określonym bodźcem daje zawsze taką samą reakcję. Dzieje się tak dlatego, że powstały w receptorze impuls wędruje zawsze tą samą drogą, docierając do tych samych komórek nerwowych, które wysyłają go zawsze do tego samego efektora. Należy jednak pamiętać, że w praktyce owa typowość jest często trudna do sprawdzenia. Docierający bowiem do ośrodkowego układu nerwowego impuls wskutek rozgałęzień włókna osiowego oraz obecności neuronów pośrednich dociera do bardzo wielu komórek położonych w różnych odcinkach układu nerwowego. To rozchodzenie się impulsu do różnych komórek w znacznym stopniu wpływa na przebieg odruchu. Co więcej, w praktyce rzadko mamy do czynienia z działaniem jednego bodźca. W danej chwili na różne receptory działają różne bodźce, a wywołane przez nie impulsy docierają równocześnie do ośrodków nerwowych, wpływając wzajemnie na siebie i warunkując złożoność reakcji. Jak powiedzieliśmy, wszystkie czynności organizmu mają u swej podstawy odruch. Widząc lecący w naszym kierunku kamień, odsuwamy się z linii jego lotu, aby nie zostać uderzonym. Podobnie jak w poprzednim przykładzie mamy do czynienia z odruchem, ale bardziej złożonym. Bodźcem jest tu widok lub dźwięk wydawany przez lecący kamień. Oba te bodźce — wzrokowy lub słuchowy — wywołują w odpowiednich receptorach impulsy, które docierają do ośrodków nerwowych położonych, jak pamiętamy, we wzgórkach blaszki czworaczej. Stąd impulsy zostają przekazane do ośrodków ruchowych opuszki, a następnie do rdzenia kręgowego i jego komórek ruchowych. Te ostatnie wysyłają impulsy do odpowiednich mięśni powodujących ruchy konieczne do odsunięcia się przed lecącym kamieniem. W odruchu tym brało udział wiele komórek nerwowych, położonych w wielu odcinkach układu nerwowego, i dlatego nazywamy go ruchem wieloneuronowym i wieloodcinkowym.