Tkanki położono w głębi organizmu oddzielone są od środowiska zewnętrznego skórą, która tworzy niejako barierę między nimi a otoczeniem. Nie jest to jednak bariera, która tylko dzieli i odgradza. Pozwala ona również na nawiązanie kontaktu poprzez receptory zmysłowe wchodzące w jej skład. Najbardziej oczywistym doznaniem skórnym są wrażenia dotykowe. Przy wyliczaniu pięciu klasycznych zmysłów mówi się o zmyśle dotyku mając na myśli czucie skórne. Obejmuje ono jednak znacznie szerszy zakres doznań. Poza czysto dotykowymi wrażeniami czucie skórne obejmuje tak różnorodne doznania, jak swędzenie, pieczenie, czucie temperatury, wibracji itp. Bliższą analizę tych doznań poprzedzić musi jednak opis budowy skóry i znajdujących się w niej receptorów. Skóra składa się z dwóch zasadniczych warstw — nabłonkowej, tj. naskórka, i łącznotkankowej, tj. skóry właściwej. Poniżej znajduje się tkanka łączna podskórna, głównie tłuszczowa, która również zawiera receptory biorące udział w powstaniu całości doznań czucia „skórnego". Wydaje się, że w jego skład wchodzi też komponenta uwarunkowana czynnością jeszcze głębiej położonych receptorów, bo zakończeń nerwowych w mięśniach. Prawdopodobnie doznania związane z ich czynnością nakładają się na bodźce płynące z zewnętrznych warstw i uświadamiane są łącznie. Analiza więc czucia skórnego nie jest łatwa ani prosta. Nie zawsze też możliwe jest skorelowanie doznań z czynnością określonych zakończeń nerwowych. Zewnętrzna ich warstewka ulega złuszczaniu. Poniżej znajduje się warstwa przejrzysta, której swoisty wygląd pod mikroskopem — owa przejrzystość zaznaczona w nazwie — spowodowany jest nagromadzeniem substancji rogowych. Są one obecne już w niższej, przylegającej warstwie ziarnistej w postaci ziaren rozrzuconych w cytoplazmie komórki. Jeszcze głębiej, w bezpośrednim sąsiedztwie skóry właściwej, leży warstwa rozrodcza, której komórki mnożą się i uzupełniają ubytki spowodowane złuszczaniem się warstwy wierzchniej. Z interesującego nas punktu widzenia, tj. rozważań o czynności zmysłów, można by naskórek podzielić tylko na dwie warstwy. Mianowicie na warstwę rogowaciejącą, w której nie ma zakończeń nerwowych (tj. warstwa zrogowaciała i przejrzysta) oraz na warstwę, w której występują zakończenia nerwowe, tj. ziarnistą i rozrodczą. Skóra właściwa składa się ze zbitej tkanki łącznej, której powierzchnia zwrócona do naskórka jest pofałdowana w tzw. brodawki skórne. Układ tych pofałdowań bywa różny w poszczególnych okolicach skóry, podobnie jak bardzo różna bywa jej grubość. Warstwa brodawkowa skóry właściwej zawiera większość zakończeń nerwowych. Poniżej znajduje się warstwa siateczkowa skóry właściwej zawierająca naczynia krwionośne i nerwy. Głębiej jeszcze leży tkanka podskórna, składająca się z tkanki łącznej luźnej i tłuszczowej. W skład powłoki skórnej wchodzą ponadto liczne twory, zwane przydatkami skóry, jak paznokcie, kopyta, rogi, włosy. Skóra zawiera gruczoły łojowe i potowe. Ze wszystkich tych tworów istotne dla nas są jedynie włosy, gdyż do nich dochodzą zakończenia nerwowe czuciowe. Włosy są osadzone głęboko w skórze w mieszkach włosowych (cebulka włosa). Za pomocą specjalnych metod barwienia preparatów histologicznych można prześledzić przebieg nerwów w skórze aż do ich najdrobniejszych zakończeń. Czynnościowo jednak rzecz biorąc, trudno nazywać te zakończenia, które reagują na bodźce zewnętrzne, zakończeniami. Tak się jednak utarło i nie jest naszą rzeczą zmieniać nazwę. Trzeba jednak pamiętać, że zakończenia te są receptorami lub jeśli posłużyć się językiem techniki — wejściami układu nerwowego. Receptory znajdujące się w skórze są znacznie prostszej budowy. Jest ich zresztą cała gama. Najbardziej złożone są ciałka Vater-Pacciniego. Włókno nerwowe mające osłonkę mielinową dochodzi do wielowarstwowej torebki łącznotkankowej. Powstaje w rezultacie twór wielkości 1 do 4 mm, położony najczęściej bezpośrednio pod skórą właściwą lub w głębokiej jej warstwie. Podobną budowę mają ciałka Golgi-Mazzoniego, ciałka Meissnera, kolby Krausego i cylindry Ruffiniego. Wszystkie te typy zakończeń nerwowych przedstawione są na rysunku powyżej, a ich rozmieszczenie w poszczególnych warstwach skóry na rysunku poniżej. Ogólnie można powiedzieć, że są to zakończenia wypustek komórek nerwowych otoczone mniej lub więcej rozwiniętą osłonką łącznotkankową i o mniej lub więcej zawikłanym przebiegu wewnątrz tej osłonki. Można do tego dodać, że mimo w zasadzie prostej budowy znaczenie jej jest całkowicie nieznane. Wciąż jeszcze opisuje się nowe typy i podtypy zakończeń nerwowych, niejako katalogując wiadomości o ich strukturze. Ostatnio opisuje się ich budowę w mikroskopie elektronowym, podając dalsze szczegóły z zakresu ich ultrastruktury. Jak dotychczas jednak nic nie wiadomo o mechanizmach biochemicznych lub biofizycznych transdukcji w tych receptorach. Trzeba więc powrócić do opisu budowy. Poza zakończeniami zaopatrzonymi w torebki (osłonki) łącznotkankowe występują zakończenia wolne. Pośrednie miejsce zajmują wypustki zakończone drobnymi zgrubieniami, zwanymi płytkami Merkla. Szczególny rodzaj zakończeń stanowią włókna oplatające cebulkę włosa i tworzące wokół niej jak gdyby koszyczek. Wypustki (włókna) komórek nerwowych zbiegają się ze sobą, zbierają w grupy i tworzą nerwy. Dochodzą one do nerwów rdzeniowych, tworząc ich składową czuciową, oraz do czterech spośród dwunastu nerwów czaszkowych. Przebieg szlaków czuciowych w centralnym układzie nerwowym i odcinek dotyczący transdukcji nerwowej omówiony jest w innej części tej książki. W tym miejscu wystarcza stwierdzenie, że można odszukać w centralnym układzie nerwowym szlaki przewodzenia doznań skórnych oraz okolice kory mózgowej, w których następuje etap transdukcji polegający na uświadomieniu sobie tych doznań.