Leukocyty w odróżnieniu od erytrocytów nie zawierają hemoglobiny, są od nich większe i mają jądro.komórkowe. Krwinki białe nie stanowią tak jednolitej morfologicznie i czynnościowo grupy jak erytrocyty. Poszczególne rodzaje krwinek białych różnią się pomiędzy sobą wielkością, wyglądem i zadaniami, jakie pełnią w organizmie. Liczba krwinek białych w 1 mm3 u ludzi zdrowych wynosi 6—8 tysięcy, znacznie większe wahania występują u zwierząt, np. u szczurów 5—30 tysięcy, u królików 5—12 tysięcy, a u ptaków domowych 10—13 tysięcy. Liczba krwinek białych zależy również od spożywanego pożywienia, emocji, pracy mięśni itp. W różnych stanach chorobowych, np. pod wpływem zakażenia, liczba ich ulega znacznemu zwiększeniu. W okresie niemowlęcym krwinek białych jest więcej. Wśród krwinek białych występuje pewne zróżnicowanie zależne od wielkości, barwliwości, kształtu jądra oraz występowania ziarnistości w cytoplazmie komórkowej. Krwinki białe kręgowców dzielimy na: granulocyty (zawierające ziarenka w cytoplazmie) i agranulo-cy ty /(w zasadzie nie zawierające ziarnistości). Zależnie od powinowactwa ziarnistości do barwników odróżnia się granulocyty kwasochłonne (eozynofile), których ziarnistości barwią się barwnikami kwaśnymi (np. oozyną), granulocyty zasadochłonne (bazofile), których ziarnistości barwią się barwnikami zasadowymi oraz granulocyty obojętnochłonne (neutrofile), których ziarnistości są drobne i u człowieka barwią się barwnikami zasadowymi. Natomiast u zwierząt ziarnistości te wykazują różne powinowactwo do barwników, np. u królików i świnek morskich barwią się kwasochłonnie i stąd granulocyty zawierające tego typu ziarnistości nazywają się też pseudoeozynofilami. U innych zwierząt, np. u myszy lub żaby, ziarnistości neutrofili są częściowo barwnikooporne. Nazwa „obojętnochłonne" pochodzi sprzed laty, kiedy sądzono, że ziarnistości ich chłoną zarówno barwniki zasadowe, jak kwaśne. Jednakże badania porównawcze wykazały, że granulocyty obojętnochłonne u wszystkich gatunków zwierząt pełnią jednakową rolę. Granulocyty obojętnochłonne — neutrofile — stanowią najliczniejszą grupę leukocytów ziarnistych. U człowieka stanowią 50—70% wszystkich leukocytów. U zwierząt przeważnie zawartość ich jest niższa, np. u psa i kota wynosi 50—60%, u myszy i królika — około 30%, a u żaby — 10—30%. Są to komórki kształtu kulistego, większe od erytrocytów. W cytoplazmie znajduje się drobna ziarnistość, która u ptaków ma kształt sztabkowaty. Jądro dojrzałych granulocytów obojętnochłonnych jest podzielone na płaty, których liczba może być różna. We krwi osobników zdrowych spotykamy się z pewną stałą liczbą granulocytów mających 1-, 2-, 3-, 4- i 5-płatowe jądro. Uszeregowanie 100 granulocytów obojętnochłonnych w zależności od liczby płatów ich jądra daje tzw. wzór Arneta. Dla człowieka zdrowego w przybliżeniu wygląda on następująco: liczba płatów jądra °/o-owy udział w ogólnej liczbie granulocytów obojętnochłonnych 1 12'/. 2 25°/o 3 46»/i 4 15"/o 5 2V. W przypadkach chorobowych następują pewne odchylenia. Jeśli stwierdzimy zmniejszenie liczby granulocytów z jądrem o małej liczbie płatów, a przy tym zwiększenie liczby granulocytów wielopłato-wych, mówimy o przesunięciu skali w prawo, co świadczy o słabej rege- neracji szpiku. Natomiast jeśli w rozmazie krwi stwierdzimy zwiększenie liczby granulocytów 1- i 2-płatowych, wówczas możemy sądzić, że tworzenie się ich jest szybkie. U osobników płci żeńskiej granulocyty obojętnochłonne są wyposażone w małe twory, jakby wisiorki złączone niteczką z jądrem. Jest to tzw. chromatyna płciowa. Występowanie jej umożliwia rozpoznanie płci osobnika, od którego pobrano krew. Granulocyty obojętnochłonne są armią broniącą organizm przed inwazją drobnoustrojów. Jest to możliwe dzięki ich ruchliwości i zdolności pochłaniania stałych cząstek. Mogą one bowiem wywędrowywać poza obręb naczyń krwionośnych i dążyć do zaatakowanego miejsca. Tam otaczają drobnoustroje, unieczynniają produkty ich wydzielania, a nawet pożerają całe komórki bakteryjne. W niektórych granulocytach można wykryć po 10—15 bakterii'. W walce z bakteriami, które nieraz wytwarzają bardzo silne toksyny, wiele krwinek białych ginie. Gromadzą się one wewnątrz zakażonego obszaru łącznie z wysiękiem składającym się głównie z osocza, ulegających martwicy komórek danej tkanki i nielicznych krwinek czerwonych. To wszystko tworzy dobrze wszystkim znaną ropę. Neu-trofile atakują nie tylko bakterie, ale również pożerają niektóre ciała obce usuwając je z organizmu. W ten sposób organizm pozbywa się martwych tkanek, skrzepów krwi. Działanie ciepła na jakąś okolicę ciała powoduje wędrówkę leukocytów poza obręb naczyń i przedostawanie się do niej. Szybkość poruszania się granulocytów w temperaturze 37° wynosi około 0,03 mm/min. Granulocyty obojętnochłonne pełnią także i zadanie „pokojowe". W nich gromadzą się liczne enzymy niezbędne do prawidłowego utleniania oraz rozkładające białka i cukry na składniki prostsze. Podkreślić jednak należy, że aktywność tych enzymów jest odmienna u różnych rodzajów zwierząt. Granulocyty kwasochłonne są to komórki również kształtu kulistego, o dwupłatowym najczęściej jądrze oraz licznych dużych ziarnistościach. Na 100 krwinek białych spotyka się ich 2—4. Podobnie jak granulocyty obojętnochłonne mają one zdolności żerne, jednak w znacznie  Schemat fagocytozy mniejszym stopniu. Mogą również się poruszać. Ich znaczenie czynnościowe nie jest dokładnie poznane. Wysuwano różne przypuszczenia! co do ich roli w stanach uczuleniowych. Liczba granulocytów kwaso-1 chłonnych we krwi zmniejsza się wskutek wprowadzenia do organizmu I hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), produkowanego przez przy-sadkę mózgową, i niektórych hormonów wydzielanych przez korę nadnerczy. Natomiast zwiększenie ich liczby stwierdzono w niektórych! chorobach zakaźnych i pasożytniczych. Granulocyty zasadochłonne należą do najmniej poznanych komórek | krwi. Jest ich bardzo mało, bo zaledwie 0—2% wszystkich krwinek białych. Ziarnistość zasadochłonna tych komórek zawiera mukopolisacha-1 rydy, czyli związki białkowo-wielocukrowe. Ostatnie badania dowodzą, I iż związki te zawierają heparynę — substancję zapobiegającą krzepnie-j ciu krwi. Granulocyty zasadochłonne nie wykazują zdolności żernych.] Agranulocyty stanowią drugą grupę krwinek białych. Nazwa ta ma znaczenie historyczne. Wynika z niej, że komórki te są pozbawionej ziarnistości w cytoplazmie, podczas gdy w rzeczywistości większość] z nich zawiera po kilka drobnych ziarenek chłonących barwnik zwany] ażurem. Do agranulocytów należą monocyty i limfocyty. Te ostatnie mogą być duże lub małe. Odsetek limfocytów w krwinkach białych u ludzi wynosi od 20—30%, u zwierząt jest wyższy. Limfocyty duże wyglądem swoim przypominają małe, zawierają jednak więcej cytoplazmy. Krwinek tych jest bardzo mało, bo zaledwie kilka procent. Znaczenie czynnościowe limfocytów nie jest dokładnie poznane. Liczne limfocyty przedostają się poza naczynia krwionośne i limfatyczne. Wywędrowują do światła przewodu pokarmowego, co powoduje duże wahania liczby tych komórek we krwi. Według ostatnich badań najważniejszą funkcją tych komórek jest udział w procesach odpornościowych poprzez wytwarzanie ciał obronnych — globulin surowicy krwi. Monocyty są największymi komórkami krwi. Jądro ich ma kształt nerkowaty. We krwi obwodowej człowieka stanowią 4—8% zawartości krwinek białych. U zwierząt odsetek ich wykazuje większe wahanie. Również i u tych komórek obserwuje się zdolność do fagocytozy, i to w jeszcze większym stopniu niż u granulocytów obojętnochłonnych. Niejednokrotnie w cytoplazmie monocytu odnaleźć można różnego rodzaju pożarte substancje w postaci różnobarwnych ziarenek — resztki komórek, bakterii i różnorodne ciała obce. Monocyty mogą pożerać inne komórki organizmu, np. erytrocyty lub limfocyty. Charakterystyczną czynnością monocytów jest wchłanianie płynów — pinocytoza. Obserwując te komórki pod mikroskopem możemy zauważyć, że cytoplazma ich wypełniona jest wodniczkami. Liczba monocytów we krwi znacznie wzrasta w stanach zapalnych i zakażeniach. W rozmazie krwi ssaków poza krwinkami czerwonymi i białymi możemy dostrzec jeszcze drobniejsze twory, często o kształtach nieforemnych — są to krwinki płytkowe, czyli płytki krwi, inaczej trombocyty. Płytki krwi spełniają bardzo ważne zadania. Są niezbędne do prawidłowego krzepnięcia krwi oraz biorą udział w usuwaniu niektórych bakterii i wirusów z krwiobiegu. U ptaków, płazów i innych niżej zorganizowanych kręgowców płytki krwi są większe, owalnego kształtu i wyposażone w jądro komórkowe. U ssaków są one zbudowane z dwu części — środkowej, zawierającej liczne ziarenka, i obwodowej, jednolitej. Z czynnością płytek łączą się ściśle zmiany ich kształtu, które można zaobserwować w mikroskopie. U zwierząt wysoko uorganizowanych zmiany te polegają na wysuwaniu wypustek, następnie rozpłaszczaniu się płytek. Jednocześnie ziarnistości przesuwają się ku obwodowi, a wówczas płytka przybiera kształt kolisty. Płytki krwi przyczyniają się do zamykania ubytków w ścianach naczyń krwionośnych, osadzając się w tych miejscach i wydzielając substancje, które powodują kurczenie się naczyń. We krwi ludzkiej liczba płytek krwi waha się w 1 mm3 od 200 do 300 tysięcy. U większości ssaków jest ich mniej i ogólna liczba nie przekracza 100 tysięcy. U ptaków liczba trombocytów nie przekracza kilkudziesięciu tysięcy, a u płazów kilku lub kilkunastu tysięcy. W prawidłowych warunkach istnieje pewien charakterystyczny dla ludzi i każdego rodzaju zwierząt, a niekiedy nawet dla poszczególnych gatunków i osobników jakościowy i ilościowy skład krwi obwodowej. Utrzymuje się on stale, wykazując tylko pewne, stosunkowo niewielkie wahania. Do zachowania tego charakterystycznego składu krwi konieczna jest równowaga czynnościowa pomiędzy procesami krwiotwórczymi i krwiogubnymi.